Tanım
Yabancıların Türkiye’de çalışması hakkında halihazırda birçok yasal düzenleme bulunmaktadır. Esas alınabilecek en güncel mevzuat 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunudur. Çalışma izni türleri süreli çalışma izni, süresiz çalışma izni, bağımsız çalışma izni, kilit personele özel çalışma izni, istisnai çalışma izni ve çalışma izninden muafiyet olarak sınıflandırılabilir.
Yabancı yurtiçindeyse çalışma izni başvurusu Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na, yurtdışındaysa ikamet ettiği veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti büyükelçiliği yahut baş konsolosluklarına yapılmalıdır. Bununla birlikte özellik arz eden: Sağlık ve eğitim kollarında çalışmak üzere çalışma izni alacak yabancıların ön izin alması gerekmektedir. Bu bağlamda Sosyal Güvenlik Bakanlığı başvuruları değerlendirirken Sağlık Bakanlığı ve Millî Eğitim Bakanlığı’nın ve Yükseköğretim Kurumu’nun görüşünü alacaktır. Ön izin belgesi olmayan başvurular değerlendirilmeksizin işlemden kaldırılmaktadır.
Türüne Göre Çalışma İzinleri
1. Geçici Koruma Kapsamında Çalışma İzni Başvurusu
A) Yabancının Sağlaması Gereken Şartlar
- Yabancı, sadece T.C vatandaşları tarafından icrasına izin verilen iş ve mesleklerden biri için başvuruda bulunamaz
- Geçici koruma kapsamına alınalı en az 6 ay süre geçmiş olmalıdır
- Yabancıya kalma hakkı verilen il ile çalışma izninin alınacağı il aynı olmalıdır
- Yabancıya ait geçerli bir çalışma izni belgesi ya da değerlendirme aşamasında başvuru bulunmamalıdır
B) Yabancı Çalıştıracak İşyerinin Sağlaması Gereken Şartlar
- Çalışma iznine başvurulan işyerinde çalışan geçici koruma sağlanan yabancı sayısı, işyerinde çalışan Türk vatandaşı sayısının yüzde onunu geçemez. Toplam çalışan sayısı ondan az olan işyerlerinde, en fazla bir geçici koruma sağlanan yabancının çalışmasına izin verilebilir. (Bakanlığın uygun gördüğü hallerde geçici koruma sağlanan yabancı istihdamı kotası değişen oranlarda uygulanabilir.)
C) Başvuruda Gereken Bilgi ve Belgeler
- Yabancının temin etmesi gerekenler
- Ön izin alma zorunluluğu var ise ilgili bakanlıklardan alınan ön izin belgesi
- Geçici koruma kimlik belgesi fotokopisi
- İkametgâh belgesi ( İl Göç Müdürlüğü’ndeki adresle aynı ve güncel olmalı)
- Son 6 ay içerisinde çekilmiş biyometrik resim
- Yabancının cep telefonu numarası bilgisi
- Yabancının e-posta adresi bilgisi
- Yabancı evli ise eşinin ad-soyad ve uyruk bilgisi
- Varsa diploma ve denklik belgesi, yoksa mezun olunan okul ismi ve bölümü bilgisi
- Yabancının geldiği ülke ve şehir bilgisi
- Yabancının varsa önceden yaptığı meslek bilgisi
- Yabancının Türkiye’ye geliş tarihi bilgisi (Örn: 13.04.2012)
- Yabancı çalıştıracak işyerinin temin etmesi gerekenler
- Taraflarca imzalanmış belirli süreli iş sözleşmesi (Belge İçin Tıklayın)
- İşveren ya da yetkili müdüre ait elektronik imza
D) Başvuru Onaylandıktan Sonra Yapılması Gerekenler
- Çalışma izni başlangıç tarihini izleyen 30 gün içinde SGK sigortalı girişinin, en az Bakanlığımıza beyan edilmiş ücret üzerinden, yapılması zorunludur.
- İşe Girişte Özlük Dosyasında Bulunması Gereken Belgeler (ulaşmak için tıklayın) temin edilmelidir.
- Yabancı çalıştıran işverenler ile süresiz veya bağımsız çalışma izni bulunan yabancılar, çalışma izninin veya çalışma izni muafiyeti kapsamında çalışmanın başlaması halinde bu durumu on beş gün içinde Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.
- Talebi uygun görülen yabancı için Bakanlıkça oluşturulan çalışma izni otomasyon sisteminde “Başvuru Takip” kısmında görüntülenebilecektir. Ayrıca, yabancı adına Bakanlıkça düzenlenen kart şeklindeki çalışma izin belgesi yabancının çalışacağı adrese nitelikli kurye ile gönderilecektir.
E) Yabancı İşten Ayrıldıktan / İzin Süresi Bittikten Sonra Yapılması Gerekenler
- Yabancı çalıştıran işverenler ile süresiz veya bağımsız çalışma izni bulunan yabancılar, çalışma izninin veya çalışma izni muafiyeti kapsamında çalışmanın sona ermesi durumu ile çalışma izni veya çalışma izni muafiyetinin iptalini gerektirecek hâlleri on beş gün içinde Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.
F) Diğer Bilgiler
- Geçici koruma kapsamında istihdam edilecek yabancılara asgari ücretin altında ücret ödenemez: Yönetmeliğin 13.maddesinde sayılan yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır emsal ücretlerin verilmesi zorunluluğu yoktur.
- Geçici Koruma Yönetmeliği kapsamında geçici koruması sonlandırılan veya iptal edilen yabancıların almış olduğu çalışma izinleri iptal edilir.
- Çalışma izni verilen geçici koruma sağlanan yabancı, işinin gereği olarak farklı bir ilde bulunmasının zorunlu olduğu hallerde, göç idaresi il müdürlüğüne bu durumu bildirmekle yükümlüdür.
- İşverenlerce istihdam edilmek istenen ancak o işyerinde çalışan Türk vatandaşı sayısının yüzde onunu geçen her geçici koruma sağlanan yabancı için, Bakanlığa çalışma izin başvurusunda bulunulması öncesinde il müdürlüklerine başvuruda bulunularak istihdam kotası uygulanmayabileceğine yönelik belgenin alınması gerekmektedir. Bu amaçla işverenlerce il müdürlüklerine yapılan başvuruyu izleyen dört haftalık süre içerisinde, istihdam edilmek istenen geçici koruma sağlanan yabancının çalıştırılacağı işi yapacak aynı nitelikte Türk vatandaşının bulunup bulunmadığına ilişkin olarak il müdürlüklerince gerekli değerlendirme yapılır. Dört haftalık sürenin bitiminde, yabancının çalıştırılacağı işi yapacak Türk vatandaşının o ilde bulunmadığının tespit edilecek olması halinde, il müdürlükleri tarafından işverenlere, geçici koruma sağlanan yabancının istihdam edilebileceğine yönelik bir belge verilir.
- Geçici koruma sağlanan yabancılar, en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulmuş olması koşuluyla, Türkiye İş Kurumu tarafından aktif işgücü hizmetleri kapsamında düzenlenen kurs ve programlara katılabilir ve bu kapsamda bir işyerinde mesleki eğitim ve işbaşı eğitimi görebilirler. Mesleki eğitimlerini tamamlayan yabancıların eğitim gördükleri işyerinde çalıştırılmak istenilmesi durumunda, işverenler tarafından bu rehberle belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde Bakanlığa başvuruda bulunularak çalışma izni alınması zorunludur. Bu kapsamda yapılan başvurularda istihdam kotası Bakanlıkça farklı uygulanabilir.
- Çalışma izin başvurusu olumlu değerlendirilen yabancıya, iş veya hizmet sözleşmesinin süresini aşmamak koşuluyla ilk başvuruda en çok bir yıl süreli çalışma izni verilir.
- Çalışma izni alınan yabancılara ilişkin ücretsiz izin talepleri 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74’üncü madde de sayılan kadın çalışanlara doğum nedeniyle verilen ücretsiz izinler dışında kalanlar değerlendirmeye alınmamakta olup, çalışma izni verilen süreye ilişkin sosyal güvenlik yükümlülüklerinin tam ve eksiksiz olarak yerine getirilmesi gerekmektedir. Diğer bir deyişle yabancı uyruklu işçiler kadın çalışanlara doğum nedeniyle verilen ücretsiz izinleri kullanabileceklerdir. Ancak bunun dışında ücretsiz izin kullansalar bile SGK’ya prim bildirimleri yapılmalıdır.
2. Geçici Koruma Kapsamında Olmayan Çalışma İzni Başvurusu
A) Yabancının Sağlaması Gereken Şartlar
- Yabancı, sadece T.C vatandaşları tarafından icrasına izin verilen iş ve mesleklerden biri için başvuruda bulunamaz
- En az 6 ay süreli ve geçerli ikamet tezkeresi olmalıdır
- Çalışma izninin alınacağı il ile yabancıya kalma hakkı verilen ilin aynı olması gerekmektedir
- Pasaportunun son geçerlilik tarihi, başvuru tarihinden itibaren en az 60 gün sonrası olmalıdır
- Yabancıya ait geçerli bir çalışma izni belgesi ya da değerlendirme aşamasında başvuru bulunmamalıdır
B) Yabancı Çalıştıracak İşyerinin Sağlaması Gereken Şartlar
- Çalışma izni talep edilen işyerinde en az beş T.C. vatandaşının istihdamı zorunludur. Aynı işyerinde birden fazla yabancı için çalışma izni talebinde bulunulması durumunda, çalışma izni verilen ilk yabancıdan sonraki her bir yabancı için ayrı ayrı beş T.C. vatandaşı istihdamı aranacaktır.
- İşyerinin ödenmiş sermayesinin (kuruluş sermayesi değildir) en az 100.000 TL veya brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 250.000 ABD Doları olması gerekmektedir.
- İzin isteyen şirket ortağı ise: Yabancının, 40.000 TL’den az olmamak üzere sermaye payının en az yüzde 20 olması zorunludur.
- İşveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur. Buna göre, başvuru tarihi itibariyle yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınmak suretiyle yabancıya ödenecek ücretin en az;
- Üst düzey yöneticiler ve pilotlar için asgari ücretin 6,5 katı,
- Birim veya şube müdürleri ile mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 4 katı,
- Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar ile öğretmenler için asgari ücretin 3 katı,
- Ev hizmetlerinde çalıştırılacak yabancılar için en az asgari ücret,
- Diğer mesleklerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 1,5 katı,
- Turizm-animasyon organizasyon firmalarında akrobat ve benzeri unvanlarda çalışacak yabancılar ile masör, masöz ve SPA terapisti gibi işlerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 2 katı, olması gerekmektedir
- Başvurularında kriter uygulanmayacak yabancılar
- Anne, baba veya çocuğu Türk vatandaşı olan yabancılar,
- En az üç yıl süreyle Türk vatandaşı ile evlilik birliği içinde yaşayan yabancılar,
- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşı yabancılar,
- Türk ve akraba toplulukları uygulamaları çerçevesinde ikamet izni verilmiş olan yabancılar,
- İnsani mülahazalar çerçevesinde ikamet izni verilmiş olan yabancılar,
- İnsan ticareti mağduru olarak ikamet izni verilmiş olan yabancılar,
- Vatansız statüsünde ikamet izni verilmiş olan yabancılar.
C) Başvuruda Gereken Bilgi ve Belgeler
- Yabancının temin etmesi gerekenler
- İkamet Tezkeresi fotokopisi (En az 6 ay süreli ve geçerli ikamet tezkeresi olmalı)
- Son 6 ay içerisinde çekilmiş biyometrik resim
- Pasaport kapak sayfaları ve Türkiye’ye son giriş yaptığı mührün sayfasına ait fotokopi
- Pasaport numarası, tür (umuma mahsus, hususi, diplomatik vs.) ve son geçerlilik tarihi bilgisi
- Diploma ve denklik belgesi fotokopisi
- Yabancının cep telefonu numarası bilgisi
- Yabancının e-posta adresi bilgisi
- Yabancı evli ise eşinin ad-soyad ve uyruk bilgisi
- Varsa diploma ve denklik belgesi, yoksa mezun olunan okul ismi ve bölümü bilgisi
- Yabancının geldiği ülke ve şehir bilgisi
- Yabancının varsa önceden yaptığı meslek bilgisi
- Yabancı çalıştıracak işyerinin temin etmesi gerekenler
- Taraflarca imzalanmış belirli süreli iş sözleşmesi ( Belge İçin Tıklayın)
- İşveren ya da yetkili müdüre ait elektronik imza
- İşyeri Ticaret Sicil Gazetesi
- İşyeri Faaliyet Belgesi
- İşyeri son dönem bilanço
D) Başvuru Onaylandıktan Sonra Yapılması Gerekenler
- Çalışma izni başlangıç tarihini izleyen 30 gün içinde, yurtdışından yapılan başvurularda ise yabancının yurda giriş tarihinden itibaren 30 gün içinde SGK sigortalı girişinin, en az Bakanlığımıza beyan edilmiş ücret üzerinden, yapılması zorunludur.
- İşe Girişte Özlük Dosyasında Bulunması Gereken Belgeler (ulaşmak için tıklayın) temin edilmelidir.
- Yabancı çalıştıran işverenler ile süresiz veya bağımsız çalışma izni bulunan yabancılar, çalışma izninin veya çalışma izni muafiyeti kapsamında çalışmanın başlaması halinde bu durumu on beş gün içinde Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.
- Talebi uygun görülen yabancı için Bakanlıkça oluşturulan çalışma izni otomasyon sisteminde “Başvuru Takip” kısmında görüntülenebilecektir. Ayrıca, yabancı adına Bakanlıkça düzenlenen kart şeklindeki çalışma izin belgesi yabancının çalışacağı adrese nitelikli kurye ile gönderilecektir.
E) Yabancı İşten Ayrıldıktan / İzin Süresi Bittikten Sonra Yapılması Gerekenler
- Yabancı çalıştıran işverenler ile süresiz veya bağımsız çalışma izni bulunan yabancılar, çalışma izninin veya çalışma izni muafiyeti kapsamında çalışmanın sona ermesi durumu ile çalışma izni veya çalışma izni muafiyetinin iptalini gerektirecek hâlleri on beş gün içinde Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.
F) Diğer Bilgiler
- Çalışma izin başvurusu olumlu değerlendirilen yabancıya, iş veya hizmet sözleşmesinin süresini aşmamak koşuluyla ilk başvuruda en çok bir yıl süreli çalışma izni verilir.
- Uzatma başvurusunun olumlu değerlendirilmesi hâlinde yabancıya aynı işverene bağlı olarak ilk uzatma başvurusunda en çok iki yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok üç yıla kadar çalışma izni verilir.
- Üç yıllık kanuni çalışma süresinin sonunda, aynı meslekte ve dilediği işverenin yanında çalışmak üzere çalışma izninin süresi en fazla üç yıl daha uzatılabilir.
- Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine başvurabilir. Ancak, yabancının başvuru şartlarını taşıması yabancıya mutlak hak sağlamaz.
- Süresiz çalışma izni olan yabancı, uzun dönem ikamet izninin sağladığı tüm haklardan yararlanır. Süresiz çalışma izni olan yabancı, özel kanunlardaki düzenlemeler hariç, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili mevzuat hükümlerine tabi olmak şartıyla, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanır. Süresiz çalışma izni olan yabancının seçme, seçilme ve kamu görevlerine girme hakkı ile askerlik hizmeti yapma yükümlülüğü yoktur.
- Bağımsız çalışma izni, bu maddede yer alan süre sınırlamalarına tabi olmaksızın süreli olarak düzenlenir.
- Bağımsız çalışma izni; yabancıların, Türkiye’de en az beş yıl kanuni ve kesintisiz olarak ikamet etmiş olmaları, çalışmalarının, ekonomik kalkınma açısından katma değer yaratması ve istihdam üzerinde olumlu etki yapacak olması koşuluyla verilebilir.
- Çalışma izni alınan yabancılara ilişkin ücretsiz izin talepleri 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74’üncü madde de sayılan kadın çalışanlara doğum nedeniyle verilen ücretsiz izinler dışında kalanlar değerlendirmeye alınmamakta olup, çalışma izni verilen süreye ilişkin sosyal güvenlik yükümlülüklerinin tam ve eksiksiz olarak yerine getirilmesi gerekmektedir. Diğer bir deyişle yabancı uyruklu işçiler kadın çalışanlara doğum nedeniyle verilen ücretsiz izinleri kullanabileceklerdir. Ancak bunun dışında ücretsiz izin kullansalar bile SGK’ya prim bildirimleri yapılmalıdır.
Çalışma İzni Uzatma Başvurusu
Süresi sona ermiş bir çalışma izninin uzatılması için, sürenin bitiminden itibaren en geç on beş gün içinde uzatma başvurusunda bulunulması gerekir. Bu süreden sonra yapılan uzatma başvuruları, ilk defa başvuru yapan yabancılara uygulanan esaslara tabidir. Çalışma izninin bittiği tarihten geriye doğru en fazla iki aylık sürede olmak kaydıyla, izin süresi sona ermeden de uzatma başvurusunda bulunulabilir. Uzatma başvurusunun bakanlıkça uygun görülüp onaylanması halinde, uzatılan çalışma izninin başlangıç tarihi, süresi biten çalışma izninin sona erdiği tarihtir.
Kaynaklar:
6735 Sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu
Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği
Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik
Diğer sıkça sorulan sorular: https://www.csgb.gov.tr/uigm/calisma-izni/calisma-izni-degerlendirme-kriterleri/
Sorumluluk reddi beyanı: İşbu yucebasmusavirlik.com sitesinde yer alan tüm bilgiler, veriler ve içerikler yalnızca bilgilendirme amacıyla paylaşılmaktadır. yucebasmusavirlik.com sitesinde yer alan bilgilere dayanarak gerçekleştirebileceğiniz eylemlerden ve bunların sonuçlarından Yücebaş Mali Müşavirlik’i sorumlu tutmamayı kabul etmiş sayılırsınız. Buna ilaveten Yücebaş Mali Müşavirlik, yucebasmusavirlik.com sitesinde yer alan herhangi bir bilgi veya içeriğin doğruluğunu, zararlı bileşen içermediğini garanti etmez. Bu bilgi ve içerikler üzerinde önceden bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapabilir, güncelleme taahhüdü vermez.
